Հոկտեմբերի 15-20-ը, առաջադրանք, 8-րդ դասարան

Առաջադրանք 1

  Արևելյան Հայաստանը 19-րդ դարի սկզբին

• Նկարագրել Արևելյան Հայաստանի 19-րդ դարի սկզբին վարչաքաղաքական կացությունը

Սկզբում Հայաստանի տարածքներից՝Լոռի, Փամբակ, Շամշադին, Իջևան, Շիրակ, Ղարաբաղ,Գանձակը, Արցախը, Շիրախը, Զանգեզուրը, Լոռին, Երևանը և նախիջևանը գտնվում էին Պարսկաստանում: Եվ աստիճանաբար Հայերի օգնությամբ Ռուսաստանը Պարսկաստանի մոտից գրավեց այդ բոլոր տարածքները:

• 1804-1813թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի նախադրյալները, ընթացքը , ավարտը, արդյունքները

XIXդ. սկզբին Ռուսաստանը սկսում է Արևելյան Հայաստանի գրավելու իր վաղեմի ծրագիրը: Այդ ամենին հասնելու համար ռուսական իշխանությունը փորձում էր օգտվել երկրամասի քրիստոնյա ժողովուրդի և հայերի ազատագրական ձգտումներից: 1801 թվականին Արևելավրացական թագավորությունը միացավ Ռուսաստանին և շատ խաղաղ ճանապարհով ռուսաստանի տիրապետության տակ անցան մի քանի գավառներ, որոնց թվում էր Իջևանը և այսպես էլ սկսվեց Արևելյան Հայաստանի և Ռուսաստանի գործընթացները: Ռուսաստանը համոզվում է, որ մնացած մասը խաղաղ ճանապարհով գրավել չի լինի և պատերազմ է սկսում պարսկասատնի դեմ 1804թ.: Ռուսական զորքերը գրավեցին Գանձակի տարածքը և պաշարեցին Արևելյան Հայաստանում ամենաուժեղ կետը՝ Երևանի բերդը: Բայց նրանք ուժեղ դիմադրության հանդիպելուց հետո, վերադարձան Վրաստան: 1805թվականին ռուսական զորքը գրավեց Շիրակը: Այնուհետև Ղարաբաղը հաշտության պայմանագիր կնքեց Ռուսասատնի հետ ու միացավ նրան: Դրանից հետո բազմաթիվ պատերազմեր անց Պարսիկները Արցաի Գյուլիսատն գյուղում ստիպված էին պայմանագիր կնքել: Այս պայմանագրից հետո Իրանը Ռուսասատնին հանձնեց բազմաթիվ տարածքներ: Եվ այսպես Արևելյան Հայաստանից Ռուսասատնին անցան շատ տարածքներ:

• Գյուլիստանի պայմանագիրը

Գյուլիստանի պայմանագիրը կքվեց հենց Գյուլիստանում Պարսկաստանի և Ռուսասատնի կայսրության մեջ: Այն պահից հետո, երբ Ղարաբաղը հաշտության պայմանագիր է կնքում Ռուսասատնի հետ և իր անությունը միացնում Ռուսաստանին: Գյուլիսատնի պայմանագրից հետո Իրանը հրաժարվումը Արևելյան Հայաստանի բազմաթիվ շրջաններից և Ռուսասատնը զգալի հաղթանակ է կրում ու գրավում Արևելյան Հայաստանի մեծ մասը:

«Բախտորոշ պայմանագրեր» , ուսումնասիրել էջ 26-31, յուրաքանչյուր կետը մեկ նախադասությամբ ամփոփել, գրավոր/

Առաջադրանք 2

Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսաստանին միացման նոր փուլը

Տանը

• 1826-1828թթ. Ռուս-պարսկական պատերազմի սկիզբը , ընթացքը ավարտը, արդյունքները
• Թուրքմենչայի պայմանագիր ,«Բախտորոշ պայմանագրեր»,ուսումնասիրել էջ 32-38, յուրաքանչյուր հոդվածը մեկ նախադասությամբ գրավոր ամփոփել
• Համեմատել Գյուլիստանի և Թուրքմենչայի պայմանագրերը/գրավոր/
• Ամփոփել/ 10-15 նախադասությամբ/ 19-րդ դարի առաջին կեսին արևելյան Հայաստանի` Ռուսաստանին միացման ընթացքի և հետևանքների մասին :

Ռուսաստանի և Պարսկաստանի մարզերը պայմանագրից հետո և առաջ. Թուրքմանչայում հանձնված մասերը ցույց են տրվել կանաչ և կարմիր գծերով

Գրաբարյան օրեր թարգմանչական տոն

Հեծավ արի արքայն Արտաշէս ի սեաւն գեղեցիկ,

Եւ հանեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն,

Եւ անցեալ որպէս զարծուի սրաթեւ ընդ գետն,

Եւ ձգեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն`

Ընկեց ի մէջք օրիորդին ալանաց,

Եւ շատ ցաւեցոյց զմէջք փափուկ օրիորդին,

Արագ հասուցանելով ի բանակն իւր:

Կարդա այսպես.

սեաւն — սյավն

հանեալ — հանյալ

ձգեալ — ձգյալ

զարծուի — զարծվի

ցաւեցոյց — ցավեցույց

 զմեջք — ըզմեջք

 իւր — յուր

Նկատեցի՞ր` ինչպես է կարդացվում ու — ն ձայնավորից առաջ:

Բառարան

արի արքայն Արտաշէս — Արտաշես արի արքան, արի Արտաշես արքան

ի սեաւն գեղեցիկ — գեղեցիկ սևը (սև ձին)

հանեալ — հանելով, հանած, հանել(է)

ձգեալ — գցել

զարծուի սրաթեւ — սրաթև արծիվ

ընկեց — գցեց

ի մէջք օրիորդին ալանաց — ալանաց օրիորդի մեջքը

զմէջք օրիորդին ալանաց — ալանաց օրիորդի մեջքը

հասուցանելով — հասցնելով

ի բանակն իւր — իր բանակը

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Անցեալ բառը ինքդ բացատրիր:

Անցեալ

ածական 
    1. Վախճանած, մեռած։
    2. Վիժած, անցուցած։

2. Ի՞նչ բառով է արտահայտված արի բառի իմաստը նախորդ հատվածներում:

Նախորդ հատվածներում «արի» բառը արտահայտված է «քաջ» իմաստով:

3. Դո՛ւրս գրիր պատկերավոր բառակապակցությունները:

Եւ հանեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն,

Եւ անցեալ որպէս զարծուի սրաթեւ ընդ գետն,

Եւ ձգեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն`

4. Ոսկէօղ շիկափոկ պարանն բառակապակցությունը Խորենացին բացատրում է այսպես (հատվածն ուսուցչի օգնությամբ փոխադրիր).

5. Քանզի պատուեալ է առ Ալանս մորթ կարմիր` լայքա շատ եւ ոսկի բազում տուեալ ի վարձանս` առնու զտիկին օրիորդն Սաթինիկ: Այս է ոսկէօղ շիկափոկ պարանն:

6. Գտիր կրկնվող բառերն ու բառակապակցությունները և փորձիր բացատրել դրանց գործածությունը:

Եւ հանեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն,

Եւ անցեալ որպէս զարծուի սրաթեւ ընդ գետն,

Եւ ձգեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն`

Եւ շատ ցաւեցոյց զմէջք փափուկ օրիորդին,

7. Ըստ այս հատվածի պատմիր Արտաշես արքայի մասին:

Բարձրաձայն կարդա ստեղծագործությունն այնպես, որ երևա`

ա) Արտաշեսի արարքն հերոսական է.

բ) գեղեցիկ, սովորական արաք է.

գ) վատ արարք է:

Գրաբարյան օրեր թարգմանչական տոն

Զայսու ժամանակ միաբանեալ Ալանք լեռնականօքն ամենայնիւ, յինքեանս արկանելով եւ զկէս Վրաց աշխարհին` մեծաւ ամբոխիւ տարածեալ ընդ աշխարհս մեր: Ժողովէ եւ Արտաշէս զիւրոց զօրացն բազմութիւն, եւ լինի պատերազմ ի մէջ երկոցունց ազգացն քաջաց եւ աղեղնաւորաց: Սակաւ ինչ տեղի տայ ազգն Ալանաց, եւ գնացեալ անցանէ ընդ գետն մեծ Կուր, եւ բանակի առ եզերբ գետոյն ի հիւսիսոյ եւ հասեալ Արտաշէս բանակի ի հարաւոյ, եւ գետն ընդ մէջ նոցա:

Բայց քանզի զորդի Ալանաց արքային ձերբակալ արարեալ զօրացն Հայոց ածեն առ Արտաշէս` զխաղաղութիւն խնդրէր արքայն Ալանաց, տալ Արտաշիսի զի՛նչ եւ խնդրեսցէ. եւ երդմունս եւ դաշինս ասէր հաստատել մշտնջենաւորս, որպէս զի մի՛ եւս մանկունք Ալանաց ասպատակաւ հինից ելցեն յաշխարհս Հայոց: Եւ չառնուլ յանձն Արտաշիսի առ ի տալ զպատանին` գայ քոյր պատանւոյն յափն գետոյն ի դարաւանդ մեծ, եւ ի ձեռն թարգմանաց ձայնէ ի բանակն Արտաշիսի:

Կարդա այսպես.

երդմունս — երդմունըս

յաշխարհս — հաշխարհըս

յանձն — հանձն

յափն — հափըն

յինքեանս — հինքյանս

միաբանեալ — միաբանյալ

տարածեալ — տարածյալ

գնացեալ — գնացյալ

հասեալ — հասյալ

արարեալ — արարյալ

զիւրոց — զյուրոց

բազմութիւն — բազմություն

զխաղաղութիւն — ըզխաղաղություն

գետոյն — գետույն

քոյր — քույր

պատանւոյն — պատանվույն

տեղի տայ — տեղի տա

ի հիւսիսոյ — ի հյուսիսո

ի հարաւոյ — ի հարավո

Աշխարհաբար

Այս ժամանակ ալանները, բոլոր լեռնականների հետ միաբանվելով, Վրաց աշխարհի կեսն էլ իրենց կողմը ձգելով, մեծ բազմությամբ գալիս սփռվում են մեր աշխարհում: Արտաշեսն էլ ժողովում է իր զորքերի բազմությունը, և տեղի է ունենում պատերազմ երկու քաջ և աղեղնավոր ազգերի միջև: Ալանների ազգը փոքր — ինչ հետ է նահանջում և մեծ Կուր գետն անցնելով` բանակ է դնում գետի ափին` հյուսիսայինն կողմից. Արտաշեսն էլ գալով բանակում է գետի հարավային կողմում. գետը բաժանում է երկուսին:

Բայց որովհետև հայոց զորքերն ալանների թագավորի որդուն բռնում Արտաշեսի մոտ են բերում, ալանների թագավորը հաշտություն է խնդրում` խոստանալով տալ Արտաշեսին` ինչ որ ուզի, առաջարկում էր նաև երդումով դաշինք անել, որ ալանների երիտասարդներն այնուհետև չասպատակեն Հայոց աշխարհը: Երբ Արտաշեսը չի համաձայնում պատանուն հետ տալ, պատանու քույրը (Սաթենիկը) գալիս է գետի ափը, մի բարձրավանդակ և թարգմանների միջոցով ձայն է տալիս (խոսքն ուղղում է) Արտաշեսի բանակին:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Հատվածը բարձրաձայն կարդա գրաբար և աշխարահաբար:

2. Այս բառերն ու բառաձևերը գտիր և դուրս գրիր գրաբար հատվածից.

ժողովում է, լինում է, տեղի է տալիս (նահանջում է), անցնում է, բանակում է (բանակ է դնում), գալիս է, ձայնում է (ձայն է տալիս), այս ժամանակ, պատանու քույրը, գետի ափը, Արտաշեսի բանակը, գնալով, հասնելով, միաբանվելով,բոլոր լեռնականների հետ միաբանվելով, ձերբակալելով, մեծ բազմությամբ, երկու քաջ և աղեղնավոր ազգերի միջև, Ալանների արքայի որդուն, գետը նրանց միջև, երդումներ և դաշինք, ալանների երիտասարդները:

Սակաւ ինչ տեղի տայ ազգն Ալանաց, եւ գնացեալ անցանէ ընդ գետն մեծ Կուր, եւ բանակի առ եզերբ գետոյն ի հիւսիսոյ եւ հասեալ Արտաշէս բանակի ի հարաւոյ, եւ գետն ընդ մէջ նոցա:Եւ չառնուլ յանձն Արտաշիսի առ ի տալ զպատանին` գայ քոյր պատանւոյն յափն գետոյն ի դարաւանդ մեծ, եւ ի ձեռն թարգմանաց ձայնէ ի բանակն Արտաշիսի:

Եւ չառնուլ յանձն Արտաշիսի առ ի տալ զպատանին` գայ քոյր պատանւոյն յափն գետոյն ի դարաւանդ մեծ, եւ ի ձեռն թարգմանաց ձայնէ ի բանակն Արտաշիսի:

3․ Գրիր այս բառերի նույնանիշները (նույն իմաստն ունեցող բառեր).

Վրաց աշխարհ, Հայոց աշխարհ:

Աշխարհ վրաց, Աշխարհ հայոց

4․ Ի՞նչ վերաբերմունք ունի հեղինակն ալանների նկատմամբ (գրի՛ր և պատճառաբանի՛ր):

Հեղինակ վատ վերաբերմունք ունի ալանների նկատմամբ: Այստեղ գրված է, որ ալանները հարձակվում էին հայերի վրա։ Սակայն հայերը նրանց դիմադրում էին և նույնիսկ գերիներ էին տանում:

5․ Ի՞նչ իմացար Արտաշեսի և Սաթենիկի մասին:

Чтение и перевод текста «Осень»

Природа лучший автор и поэтому осень − это шедевр, сотканный из звуков, красок, запахов и ощущений уходящей красоты. Звучание осени всегда особенное, разное и ни с чем не сравнимое. Это самая прекрасная и щедрая пора, дающая нам богатый урожай и незабываемые воспоминания о теплых днях бабьего лета, приятных прогулках по «золотым» аллеям парка, первых густых и свежих дождях и т. д. Осень никого не оставляет равнодушной, затрагивая в душе самые тонкие ее струнки.

Она − лучшая муза, вдохновляющая на созидание. Хотите написать сочинение на тему «Осень»? Просто выйдете на прогулку, пройдитесь по пестрому лиственному ковру, прошуршите опавшей листвой, закройте глаза и вслушайтесь в звуки осени, вдохните всей грудью ее ароматы, чистый и прозрачный воздух. И она щедро наполнит вашу душу и мысли глубиной, мудростью и умиротворением. Осень величественна, как сама королева!

Բնությունը լավ հեղինակ է և այդ պատճառով աշունը գլուխգործոց է, հնչյուններից հյուսված, գույներ, հոտերի և անհետացող գեղեցկության սենսացիաներ: Աշնան հնչողությունը միշտ յուրահատուկ է, տարբեր է և ոչ մի բանի հետ չի համեմատվի: Դա ամենահրաշալի և մեծահոգի ժամանակն է, տալիս մեզ հարուստ բերքեր և անմոռանալի հիշողություններ ամառվա տաք օրերի մասին, հաճելի զբոսանքներ այգու «ոսկե» ծառուղիներով, առաջին թանձր և թարմ անձրևները և այլն: Աշունը ոչ ոքի անտարբեր չի թողնում, շոշափելով հոգու ամենանուրբ լարերը:

Նա ստեղծագործական ոգեշնչող լավագույն մուսան է։ Ցանկանու՞մ եք շարադրություն գրել «Աշուն» թեմայով: Պարզապես դուրս եկեք զբոսնելու, քայլեք տերևների գույնզգույն գորգի վրայով, խշխշացրեք ընկած տերևներով, փակեք ձեր աչքերը և լսեք աշնան ձայները, շնչեք ամբողջ կրծքով նրա բուրմունքները, մաքուր և թափանցիկ օդը: Եվ այն մեծահոգաբար կլցնի ձեր հոգին և մտքերը խորությամբ, իմաստությամբ և խաղաղությամբ: Աշունը նույնքան հոյակապ է, որքան ինքը՝ թագուհին:

Հանրահաշիվ տնային առաջադրանք

1) Կրճատեք կոտորակը.

Ա. x+y/2
Բ. a+b/2a
Գ. m–n/2mn
Դ. 6ab/a–b
Ե. a–b/2a+b
Զ. 2x+y/x–y

2) Կրճատեք կոտորակը.

Ա. a–b
Բ. x+1
Գ. m–n/2
Դ. x/m–n
Ե. x–1/x+1
Զ. a–b/a+b
Է. n+m/n–m
Ը. p/p+1

Լրացուցիչ

3) Կրճատեք կոտորակը.

Ա. a–b/c+d
Բ. a+b/m+n
Գ. x/x+y
Դ. a
Ե. –mn²
Զ. a–b/y+x
Է.p/a–b
Ը. x-y/2y+2x

4) Կրճատեք կոտորակը.

Ա. ax-1

Բ. 4/6mn²

Գ. 1/3

Դ. 4y-x/4xy-x²y

Ե. n-3m/6m-2n

Զ. 16p²q³–24pq⁴/12pq³–8p⁶q²

Հավելյալ խնդիրներ
5)* Կրճատեք կոտորակները

Ա. 3-3n/m2-n2

Բ. 1-a2/1+a

Գ. x2-y3/x-y2

Դ. 2p-2+2/p2+1

Ե. a-4+4/a-4

Զ. 3x+6y+3y2/12y2-12x

Է. m-n2/n3-m2

Ը. 2p2-2q3/4q2-4p

Թ. 6a-6b2/3a2+b3

Ժ. x2-y3+y/x-y2

6) Քանի՞ եղանակով է կարելի դասավորել 1, 2, 3, 4 թվանշանները, որ առաջին տեղում
գրված նիշը հավասար չլինի 1-ի, երկրորդը հավասար չլինի 2-ի, երրորդը հավասար
չլինի 3-ի, իսկ չորրորդը հավասար չլինի 4-ի։

2143, 4321, 3142, 3421, 3421, 2431

7) Քանի՞ եղանակով է կարելի հինգ տարբեր տեսակի մրգերը տեղավորել երկու
տարբեր զամբյուղներում (զամբյուղներից մեկը կարող է լինել նաև դատարկ):

3

8) Կարենի գրքերը 300-ից շատ են և 360-ից քիչ, ընդ որում գրքերի 40%-ը վեպեր են, 1/11 -րդ մասը՝ բանաստեղծություններ: Քանի՞ գիրք ունի Կարե